Jaargang 5, nummer 1 |
Nieuwsbrief Oudheidkamer Twente |
|
 Secretariaat: Mail ons. OKThuis: Stroinksbleekweg 12B 7523 ZL Enschede Telefoon: 053-4787447 Website: oudheidkamertwente.nl |
Beste %aanhef% %naam%, LEZINGENCYCLUS OVER DE PREHISTORIE VAN TWENTE Organisatie: Vereniging Oudheidkamer Twente Drie zaterdagmorgens van 10:00 uur – 12:00 uur op 26 maart, 2 en 9 april en een excursie op zondag 17 april 2016. De cursus wordt gehouden in ons Verenigingscentrum het OKThuis, Stroinksbleekweg 12 B, 7523 ZL ENSCHEDE (tegenover ingang museum Twentse Welle). Telefoon: 053-4787447. Cursusleiding: Dick Schlúter Kosten: € 45,00 (leden) of € 55,00 (niet leden)  Opgave is mogelijk door de respectievelijke bedragen over te maken op bankrekeningnummerNL41 RABO 0129 5763 79 t.n.v. Vereniging Oudheidkamer Twente onder vermelding van “lezingencyclus prehistorie van Twente”. ATTENTIE: i.v.m. een goede administratie wordt u, lid of geen lid, gevraagd uw naam, volledig adres, telefoonnummer en indien van toepassing e-mailadres en het lidmaatschapsnummer door te geven aan onze administratie. Het aantal cursisten is beperkt tot 20 personen. Plaatsing geschiedt in volgorde van aanmelding. 1e zaterdagmorgen 26 maart 2016: Neanderthalers en de komst van onze voorouders; jagen en verzamelen (120.000 v.Chr.-5.300 v.chr) De Paleolithicum en Mesolithicum (Oude en Midden Steentijd) beslaan een lange periode waarin grote landschappelijke veranderingen plaatsvinden, voornamelijk veroorzaakte door langdurige glacialen (ijstijden) en kortstondige interglacialen (warme perioden). Twente kreeg tijdens de glacialen Saale en Weichsel zijn huidige contouren (stuwwallen respectievelijk dekzandruggen) zowel als de toevoeging van keileem aan de bodem. Dit heeft veel invloed (gehad) op de bewoningsgeschiedenis van deze streek. Het aantal vindplaatsen van de eerste bewoners – de Neanderthalers van 120.000 tot en met rond de 40.000 jaar geleden – is klein. Er is echter wel een kampement van de Neanderthalers (Homo Sapiens Neanderthalensis) gevonden in de omgeving van Mander. Naast een vuistbijl gaat het daar om ruim 100 door vakarcheologen erkende vondsten. Ook elders in Twente zijn vuistbijlen gevonden. Na het uitsterven van de Neanderthalers zijn de klimatologische omstandigheden rond de 13.000 jaar geleden zodanig verbeterd dat de eerste mensen (Homo Sapiens) op het Twentse toneel verschijnen. Van verschillende jachtkampementen zijn de sporen in Twente aangetroffen. Dit geldt nog sterker voor de jagers en verzamelaars die onder de archeologische periode Mesolithicum (10.500 – 5.300 v. Chr.) vallen. Het grote verschil met hun voorgangers is dat zij te maken krijgen met uitgestrekte bossen als gevolg van de klimaatverbetering en ook wordt er intensief gebruik gemaakt van pijl en boog. Wij leven thans nog steeds in deze warme periode, die de naam Holoceen heeft gekregen. 2e zaterdagmorgen 2 april 2016: Boeren in de Steen-, Brons- en IJzertijd (5.000 v.Chr.-12 v.Chr.) De archeologische periode Neolithicum (vanaf 5.300 v. Chr.) wordt gekenmerkt door de geleidelijke overgang van mobiele jager-verzamelaargemeenschappen naar plaatsgevonden boerengemeenschappen. Een ingrijpend gevolg is de toenemende invloed op het landschap van deze boeren tijdens de Late Steentijd (o.a. de bouwers van de hunebedden tijdens de Trechterbekercultuur. Waarvan één exemplaar bij Mander is aangetroffen), de Bronstijd en de IJzertijd (tot 12 v. Chr.). In Twente lagen deze boerderijen als eilandjes op de flanken van de stuwwallen, omringd door het oerbos. De vondst in Twente van bronzen bijlen, speerpunten en andere importproducten maakt duidelijk dat de regio was aangesloten op het Europese handelsnetwerk. Bij het ploegen komt het eergetouw in gebruik. Het begraven in grafheuvels en op zeker moment grafvelden gaf archeologen de mogelijkheid meer te weten te komen over de belevingswereld van mensen in de Brons- en IJzertijd evenals de producten die deze boeren verbouwen en hun mogelijke rituelen. In tegenstelling tot de Bronstijd (legering van tin en koper) was er in de IJzertijd sprake van de lokale aanwezigheid van ijzeroer wat gewonnen kon worden om ijzeren voorwerpen te smeden. Bij de sieraden treffen we mantelspelden oftewel fibulae aan en op zeker moment de eerste Keltische munten waarvan een gouden gevonden is in Vasse en een fragment van een glazen La Tène armband bij Saasveld. In de landbouw wordt van de zogenoemde zwerflandbouw afgestapt ten gunste van het veel duurzamere celtic fields-akkersysteem. Via luchtfotografie zijn er celtic-fields getraceerd bij Vasse en Holten. Tijdens de IJzertijd neemt de bevolking toe en ook de lagere delen van Twente worden in gebruik genomen door de boeren en de oerbossen nemen in omvang sterk af. Naast landbouw spelen jacht en visvangst nog steeds een rol. In Twente zijn verschillende boerderijplattegronden opgegraven die uit de Bronstijd en de IJzertijd stammen. Mens en dier leefden in een gemeenschappelijke ruimte zoals later het `Los hoes’. Behalve sporen van de boerderij treffen archeologen veelal sporen aan van spiekers voor de opslag van graan, waterputten en afvalkuilen. 3e zaterdagmorgen 9 april 2016:  Romeinen en Tubanten, van stamgebied naar Frankische gouw (12 v. Chr – 804 na Chr.)Na de verovering van Gallië door Ceasar ondernemen de Romeinen vanaf 12 v.chr. pogingen om Germanië tot aan de Elbe onderdeel te maken van hun Europese rijk. Het verlies van de Varusslag in 9 na Chr. draagt ertoe bij dat keizer Claudius in 47 na Chr. het besluit neemt dat de Rijn de rijksgrens wordt. Twente komt daarmee buiten het Romeinse Rijk te liggen en er lijkt sprake te zijn van een afname van de bevolking. Gezien de vondst van Romeinse munten in onder andere Saasveld, Delden, Enschede en Oldenzaal evenals wat importstukken zoals de steel van een bronzen steelpan (Agelo), een glazen beker (Borne) en aardewerk (Saasveld) is er wel sprake geweest van handelscontacten. Of hebben we hier te maken met huursoldaten die terugkeerden na hun diensttijd? Er zijn in Engeland bij de zogenoemde Muur van Hadrianus altaarstenen gevonden met daarop de naam `Tuihanti’ die deel uitmaken van een Friese ruiterafdeling. Kwamen deze Tubanten uit de regio Twente zoals wij die thans kennen? Toch was gezien de vondsten de `romanisering’ van Twente heel beperkt en deze zet ook niet verder door wanneer in de 3e eeuw de invloed en macht van het Romeinse Rijk begint af te brokkelen. De bevolkingsafname lijkt in deze periode verder door te zetten en het oerbos keert op veel plekken in Twente terug. Vanuit het oosten bevolken nieuwe bewoners – dragers van de Saksische cultuur – het gebied en mengen zich met de autochtone bevolking. De bewoning draagt het karakter van één of enkele boerderijen bij elkaar. Van grotere nederzetting is in de 5e eeuw nog geen sprake. Dit komt pas op gang in de Vroege Middeleeuwen en de komst van de Franken inclusief missionarissen in de 8e eeuw. In wezen is dan ook pas de prehistorie van Twente definitief voorbij. De oudste akte met betrekking tot Twente - die in afschrift bewaard is gebleven - dateert van 797 en maakt melding van Northuianti (Noordtwente) en de buurschappen Manheri (Mander) en Huleri (Dulder). Bij de vrede van Selz (804) verloor Saksen haar zelfstandigheid en werd invoering van het Christendom verplicht gesteld. Tevens werden gouwgraven aangesteld en werd Twente in de eerste helft van de 9e eeuw definitief opgenomen in het Frankische rijk. Zondag 17 april 2016 (tijdstip overeen te komen tijdens de cursus): Excursie De excursie gaat op een zondagmiddag naar Mander. Er is een wandeling langs de akker waar het Neanderthalerkampement is aangetroffen en vandaar naar de locatie waar het hunebed was gelegen. Vervolgens voert de route naar het net over de grens gelegen Bronzezeithof bij Uelsen.
Kijk voor meer informatie op onze website. Wij zijn benieuwd naar uw reacties op deze nieuwsbrief. Opmerkingen of suggesties zijn meer dan welkom! Met vriendelijke groet, Oudheidkamer Twente Mocht u de nieuwsbrief van de Oudheidkamer Twente niet meer willen ontvangen dan kunt u zich hier uitschrijven. |
|
| © Oudheidkamer Twente | ||
Terug naar nieuwsbrief archief